Drager 1910 FFP1 39 51 911 Toz Maskesi
EN 149:2001+A1:2009 NEDÄ°R?
Toz maskelerine iliÅkin ülkemizde de yürürlükte olan Avrupa BirliÄi Standardının ismi EN 149:2001+A1:2009âdur. Bu standart kiÅilerin solunuma baÄlı meslek hastalıklarından korunmasında yardımcı olmak üzere tasarlanan Toz Maskelerinin asgari performans limitlerini ortaya koyar. Ä°lk olarak EN 149 olarak yayınlanmıŠ2001âde yapılan deÄiÅiklik ve ilavelerle EN 149:2001 halini almıÅtır. Temmuz 2009 da ilan edilen ve Temmuz 2010 da yürürlüÄe giren yeni hali EN 149:2001+A1:2009 Åeklini almıÅtır. Halen(2017) Türkiyeâde ve Avrupa BirliÄi ülkelerinde yürürlüktedir.2009 revizyonu ile maskeler NR (Tek vardiyalık ve R (birden fazla kez kullanılabilir) Åeklinde sınıflandırılmıÅlardır. Maskeler FFP1-FFP2-FFP3 olmak üzere üç sınıf koruma seviyesine sahiptirler. FFP1-FFP2-FFP3 NEDÄ°R? Standarda göre üretilen maskeler filtrelerine göre 3 kategoride koruma saÄlar. Bunlar FFP1-FFP2 ve FFP3 tür. FF- Face Filter ( yüz maskesi ) P1-MAK deÄeri 5 mg/m3 ten büyük olan mekanik çalıÅmalar sonucu ortaya çıkan toksik(zehirli) olmayan tozlar. (temizlik vb. durumlarda ortaya çıkan kaba tozlar) P2-MAK deÄeri 0,1 mg/m3 ten büyük olan ve 0,1 mg/m3 – 5 mg/m3 arasında toksik (zehirli)ince tozlar, duman ve buharlar( örnek pamuk tozu, silis, birçok metal tozları) P3-MAK deÄeri 0,1 mg/m3 ten küçük olan toksik (zehirli),radyoaktif, kanserojen ince tozlar.(örneÄin kobalt metali ve tozu, nikel, krom, gümüÅ, platinyum tuzları, kalay bileÅenleri) SOLUNUM KORUYUCU MASKELERE (TOZ MASKELERÄ°) Ä°LÄ°ÅKÄ°N TEMEL BÄ°LGÄ° VE AÃIKLAMALAR MESLEKSEL AKCÄ°ÄER HASTALIKLARI & SOLUNABÄ°LÄ°R TOZ ÃalıÅtıÄımız ortamda soluduÄumuz havada bulunan tozlar, dumanlar, buharlar, katı, sıvı ve yaÄ bazlı partiküller/zerreciklerden oluÅan kirleticilere belli sürelerde maruz kalınması, baÅta akciÄer ve üst solunum yolu hastalıkları ile çeÅitli doku hasarları oluÅturarak kansere kadar uzanan çok çeÅitli hastalıklara yol açabilmektedirler. Bu kirleticilerin akciÄerde depolanması ile baÅlayan hastalıklara, meslek kollarına ve kirleticinin sebep olduÄu hastalık cinsine göre silikozis, bisinozis gibi farklı isimler eÅliÄinde pnömokonyoz ismi kullanılmakla beraber genel olarak mesleksel akciÄer hastalıkları terimi kullanılır. Dünya SaÄlık Ãrgütü ve Uluslararası ÃalıÅma Ãrgütü gibi uluslararası kaynaklarda meslek hastalıkları âzararlı bir etkenle bundan etkilenen insan vücudu arasında, çalıÅılan iÅe özgü bir neden-sonuç, etki-tepki iliÅkisinin ortaya konabildiÄi hastalıklarâ grubu olarak tanımlanmaktadır. Mesleksel AkciÄer Hastalıklarına yol açmada çok daha fazla etkili, büyüklükleri 0,5 mikron ile 5 mikron arasında olan bu tozlara da âince tozlarâ & âsolunabilir tozâ denir ve çok tehlikelidirler. Ä°nsan vücudu 10 mikrondan büyük toz ve zerrecikleri boÄaz ve üst solunum yollarında (nazofaringeal bölgede) tutar ve daha sonra sümkürme, hapÅırma, tükürme vb. yolarla dıÅarı atabilir. 5-10 mikron arasında büyüklükte partiküller/zerrecikler alt solum sistemi bölgesinde (trakeabronÅial bölge) salya tükürük vb. sıvı atılması yolu ile vücut dıÅarı atabilir. 0 ile 0,5 mikron büyüklüÄündeki partiküller/zerrecikler ise insan vücuduna girdiÄinde kendiliÄinden ve öksürme, aksırma vb. reaksiyonlarla dıÅarı atılırlar. Ancak 0,5 mikron-5 mikron arasındaki partiküller/zerrecikler ise insan vücuduna girdiÄinde bu toz ve zerrecikleri vücut dıÅarı atamaz. 0,5 mikron ve 5 mikron büyüklüÄündeki partiküller/zerrecikler solunduÄunda akciÄerlerde birikmeye baÅlarlar ve yukarıda bahsettiÄimiz âmesleksel akciÄer hastalıklarınaâ sebep olurlar. Tozun ortamdaki miktarı (konsantrasyonu), toza maruziyet süresi, kiÅisel alıÅkanlıklar, beslenme gibi faktörlerde hastalıÄın oluÅmasında önemlidir. Hastalık çoÄunlukla 10 yıl ve daha uzun süre ile tozlu ortamda çalıÅan kiÅilerde görülür. Mesleksel akciÄer hastalıklarının meydana gelebilmesi için özellikle seramik, kömür, döküm ve taÅ ocaklarında en kısa süre 2-3 yıl olarak belirlenmiÅtir. TOZ NEDÄ°R? TOZ: ÃeÅitli organik ve inorganik maddelerden aÅınma, parçalanma, öÄütme, yanma veya mekanik olarak kırma, parçalama, delme, öÄütme iÅlemleri sırasında ve sonucunda oluÅan, büyüklükleri 100 mikrona kadar deÄiÅebilen, kimyasal özellikleri kendisini oluÅturan kimyasal maddenin yapısına benzeyen zerrecik maddelere toz tanımlaması yapılır. Tozlar kimyasal kökenine göre iki gruba ayrılır: 1. Organik Tozlar: a) Bitkisel kökenli tozlar (pamuk tozu, tahta tozu, un tozu, saman tozu v.s.) b)Hayvansal tozlar (tüy, saç v.s.) c)Sentetik bileÅenlerin tozları (DDT, trinitro toluen vs.) 2. Ä°norganik Tozlar: a)Metalik tozlar (demir, bakır, çinko tozu vb.) b)Metalik olmayan tozlar (kükürt, kömür tozu) c) Kimyasal bileÅiklerin tozları (çinko oksit, manganez oksit gibi) d) DoÄal bileÅiklerin tozları (mineraller, killer, maden cevherleri vs.) TOZ RÄ°SKÄ° OLAN Ä°Å KOLLARI VE Ä°Å YERLERÄ°? Ä°Å kollarının ve iÅ yerlerinin çeÅitliliÄinde göre toz sorunu ile karÅılaÅılmaktadır. Toza maruz kalmada öncelikli iÅ kolları aÅaÄıdaki gibi sıralanmıÅtır. ⢠Patlatma, kırma, delme ve öÄütme iÅleri ⢠Maden ocakları ⢠Yol, Tünel ve baraj yapımı iÅleri ⢠Döküm iÅleri (kum ve grafit) ⢠Porselen sanayi, ⢠TuÄla ve kiremit sanayi ⢠Mermer sanayi ⢠Ãimento sanayi ⢠Kaynak iÅleri ⢠Cam sanayi ⢠Pamuklu dokuma sanayi ve çırçır sanayi ⢠Tahıl siloları, un deÄirmeni ve un fabrikaları ⢠Sigara sanayi ⢠AÄaç doÄrama ve mobilya iÅleri ⢠Metal sanayi ⢠Demir ve çelik endüstrisi ⢠Kumlama ve raspa iÅleri ⢠Nakliyat, ⢠Depolama ve yüzeylerin iÅlenmesi. TOZLARIN BÄ°YOLOJÄ°K ETKÄ°LERÄ° AÃISINDAN SINIFLANDIRILMASI l. Fibrojenik tozlar Bazı maddelerin fibrojen (lif) kapasitesi olan toz partikülleri, solunduÄu ve akciÄerlerde biriktiÄi zaman akciÄerlerde fibrotik deÄiÅiklikler meydana gelir. Bu fibrotık doku zamanla akciÄerin normal aktif dokularının yerini alır. CiÄerleri yavaÅ yavaÅ tahrip ederek çalıÅanın çalıÅmasını zorlaÅtırır ve ömrünü kısaltır. Bu tür tozların en belirgin örnekleri silis, talk, alüminyumdur. Yukarıda saydıÄımız tozlar sırasıyla silikoz, talkoz, aliminoz adı verilen pnömokonyozlara yol açar. ÃalıÅanın hastalanmasında bu tozların ortamdaki konsantrasyonları, maruz kalma süresi, vücut direnci gibi faktörler etkilidir. Bu nedenledir ki özellikle yeraltında, kömür madenlerinde çalıÅanlar belli aralarla dinlenmeye alınırlar. 2. Toksik tozlar; Vücuda alındıklarında çeÅitli organlar üzerinde (sinir sistemi, karaciÄer, böbrekler, mide ve baÄırsaklar, solunum organları, kan yapıcı organlar gibi) kronik veya akut zehirlenme etkisi yapan tozlar bu sınıfa girer. Tozu oluÅturan bileÅenlerin biri veya birkaçı toksik bir madde ise, maddenin cinsine, tozdaki yüzdesine, havadaki tozun yoÄunluÄuna, solunan tozun miktarına göre zehirlenmelere neden olabilirler. KurÅun, kadmiyum, mangan gibi aÄır metal tozları bu grubun en belirgin örnekleridir. Kadmiyum böbreklerde, mangan santral sinir sisteminde toksik etkiye sahiptir. KurÅun tozları ise kan sistemi, sinir sistemi, boÅaltım sistemi ve sindirim sistemi gibi pek çok sistem üzerinde toksik etkiler gösterebilir. 3. Kanserojen tozlar: ÃeÅitli iç ve dıŠfaktörlere baÄlı olarak insanlarda kansere yol açabilen tozlardır. Beslenme, yaÅam koÅulları, çevre kirliliÄi mesleki etkiler gibi faktörlerin kanser oluÅumunda rolü olduÄu düÅünülmektedir. Bugün kanserojen olduÄu bilinen tozlar Åunlardır: arsenik ve bileÅikleri, berilyum, kromatlar, nikel ve bileÅiklerinin( nikel sülfit vb) tozları. 4. Radyoaktif tozlar: Hava içinde toz halinde bulunan radyoaktif maddelerin yaymıŠoldukları iyonize ıÅınlar, insan organizmasının hücre ve dokularında hasar yapar, tümör oluÅumuna ve genetik bozukluklara neden olurlar. Bunlar çok sayıda olmamakla birlikte en önemlileri; uranyum, toryum, seryum ve zirkonyum bileÅikleri, trityum ve radyum tuzlarıdır. 5. Allerjik tozlar: Duyarlı kiÅilerde ateÅ, astma, dermatitler gibi çeÅitli alerjik reaksiyonlara yol açabilen tozlardır. ÃeÅitli bakteri, maya küf ve polenler de böyle etki gösterebilirler. Nemli ve sıcak nitelikteki ambar, ahır gibi yerlerde uzun süre bekleyen hayvan yemi, saman, ot, tahıl, küspe gibi küflü tozların solunması ile alerjik solunum sistemi hastalıkları ortaya çıkabilir. Pamuk, keten, kenevirle çalıÅanlarda, dokuma fabrikası iÅçilerinde görülen bisinoz, fırıncılarda un nedeniyle görülen bronÅial astma allerjik tepkilerdir. AÄaç tozları da bu grupta yer almaktadır. 6. Ä°nert tozlar: Bu tür tozlar, vücutta birikebilen fakat fibrojenik ve toksik etkileri olmayan tozlardır. Solunan ve çöken partiküller ya nefes alma iÅlemiyle ve solunum sisteminin kendi kendini temizlemesi yoluyla vücuttan atılırlar veya en kötü durumda, akciÄerde büyük patolojik etkiler yapmadan daimi bir birikim meydana getirirler. Kireç taÅı, mermer, alçı taÅı tozları ve tü-tün tozu bu gruba örnektir. TOZUN SAÄLIÄA ETKÄ°SÄ° NASILDIR VE MESLEKSEL AKCÄ°ÄER HASTALIKLARI NASIL OLUÅUR? AkciÄerlerimiz tıpkı beyin ve kalp gibi hayati öneme sahip organlarımızdandır. GöÄüs kafesimizin her iki tarafında yer alırlar. AÅaÄıdaki resimde görüldüÄü soluk borusu, bronÅ, binlerce dala benzeyen bronÅiyel ve bronÅiyellerin ucunda yer alan toplu iÄne ucu büyüklüÄündeki alveollerden(hava kesecikleri) oluÅur. SaÄlıklı bir insanın akciÄerinde 300 Milyon alveol bulunur. Alveoller üzerinde ise ince kılcal damarlar vardır. Ä°nsan vücudundaki kan temizliÄi karbondioksitin dıÅarı atılması ve oksijenin kana karıÅıp vücuttaki hücrelerin ihtiyacı olan oksijenin saÄlanması iÅte burada gerçekleÅir. 70 kg aÄırlıÄındaki bir insan vücudunda 5 lt kan vardır. Ä°Åte bu kanın temizlenmesi için gerekli olan bir tenis kortu büyüklüÄündeki alan Alveollerin yüzey alanına denk gelir. Bu bir yaradılıŠmucizesidir. AldıÄımız nefes ile (oksijen) soluk borusu, ardından bronÅlara, sonra bronÅiyellere ve en sonunda da alveollere ulaÅır. Alveoller üzerindeki kılcal damarlar ile akciÄere ulaÅan kan, aldıÄımız nefesteki oksijeni kendisine çeker ve kandaki karbondioksiti ise yine alveoller sayesinde akciÄere iade eder. Böylece her nefes alıÅımızda vücudumuzun yaÅaması için ihtiyaç duyulan oksijen alveollere ulaÅıp kana karıÅır, her nefes veriÅimizde de yine alveoller sayesinde akciÄerimize gelen karbondioksit dıÅarı atılır. Haftada 40 saatlik çalıÅma sürecince hava yollarımız yaklaÅık olarak 14.000 litre hava ile temas etmekte ve fiziksel aktivite ile bu miktar 12 misline kadar çıkabilmektedir. Ä°Åte bu noktada aldıÄımız nefeste yani soluduÄumuz havada ince tozlar yani âsolunabilir tozâ var ise korunmuyorsak, tedbir almamıÅsak ve bu tozlara maruz kalırsak akciÄerlerimiz risk altındadır. Bir süre sonra alveoller, bronÅiyeller tıkanmaya tozun cinsi ve fiziksel yapısına göre doku hasarı gerçekleÅmeye baÅlar. Ä°Åte bu durumda mesleksek akciÄer hastalıkları oluÅmaya baÅlar ve ne yazık ki tedavisi yoktur. Mesleksel Solunum Hastalıkları çok sinsi seyreder. Ortaya çıktıÄında çoÄu zaman geri dönülemez boyutta olur. Tedavisi olmayıp mevcut hali korumaya dönük tedaviler uygulanır. Hayatlarının geri kalan bölümünü çok zor Åartlar altında geçirirler. ÃoÄu zaman kiÅinin ölümü bu hastalık ve ya bu hastalıÄa baÄlı geliÅen baÅta kalp yetmezliÄi olmak üzere diÄer komplikasyonlara baÄlı olur. SOLUNUM KORUYUCU MASKE/TOZ MASKESÄ° NEDÄ°R? Solunum Koruyucu Maskeler genel olarak iki gruba ayrılırlar. Toz ve Gaz Maskeleri. Gaz maskeleri kendi içerisinde yarım yüz, tam yüz ve kaçıŠmaskeleri olarak gruplanırlar. Tam yüz maskelerde motorlu hava beslemeli sistemler, kurtarma maskeleri gibi çeÅitli gruplamalar mevcuttur. Biz burada toz maskeleri / respiratörler üzerinde duracaÄız. Toz maskeleri teknik ifade ile aÄzı burnu ve çeneyi kaplayan ve büyük oranda filtre malzemesinden oluÅan katı ve sıvı aerosellere / zerreciklere karÅı koruma saÄlamak üzere tasarlanan solunum koruyucu cihazdır. MFA, toz maskelerini ikinci bir tanımlama ile âmesleksel akciÄer hastalıklarıâ na sebep olan ve insan saÄlıÄı açısından tehlikeli olan partiküller / zerrecikler ve kirleticilere, yani â solunabilir toza â karÅı korunmamıza yardımcı olmak üzere ilgili standartlara (EN 149:2001+A1 2009) uygun olarak üretilen ve solunabilir tozları filtre etmek üzere tasarlanan âSolunum Koruyucu Ekipmanlarâ olarak tarif etmektedir. Toz maskelerinin taÅıması gereken özelliklere iliÅkin açıklamalar aÅaÄıdaki gibidir. SOLUNUM KORUYUCU CÄ°HAZLAR / PARÃACIKLARA KARÅI KORUMA AMAÃLI MASKELER (TOZ MASKELERÄ°) Toz maskeleri Avrupa BirliÄi tarafından kabul edilen ve yürürlükte olan EN 149:2001+A1:2009 Standardına uygun üretilirler. Türkiye tarafından da aynen kabul edilmiÅ ve yürürlüktedir. Son hali TSEâde aÅaÄıdaki baÅlıkta yayınlanmıÅtır. TÃRK STANDARDI/TURKISH STANDARD TS EN 149 + A1, Temmuz 2010 ICS 13.340.30 SOLUNUMLA Ä°LGÄ°LÄ° KORUYUCU CÄ°HAZLAR -PARÃACIKLARA KARÅI KORUMA AMAÃLI FÄ°LTRELÄ° YARIM MASKELER – ÃZELLÄ°KLER, DENEYLER VE Ä°ÅARETLEME (Respiratory protective devices – Filtering half masks to protect against particles – Requirements, testing, marking) Solunum Koruyucu Toz Maskeleri AB Mevzuatında yüksek risklere karÅı koruma saÄlayan KiÅisel Koruyucu Donanımlar arasında olup ve Kategori III sınıfında(hayati öneme sahip kiÅisel koruyucu donanımlar) yer alır. Avrupa BirliÄi tarafından OnaylanmıŠve yetkilendirilmiÅ kuruluÅlarca test edilip, CE belgesi alınması ile üretilebilir, pazara sunulabilir ve kullanılabilir. Tüm kiÅisel Koruyucu Donanımlar gibi toz maskeleri de Avrupa BirliÄi KiÅisel Koruyucu Donanımlara iliÅkin 89/686/EEC Direktiflerini karÅılamalıdır ve OnaylanmıŠKuruluÅlar tarafından verilmiÅ olan CE Belgesine sahip olmalıdır. MAC = MAK (Müsaade Edilen Azami Konsantrasyon) ÃeÅitli kimyasal maddelerin kapalı iÅyeri havasında bulunmasına müsaade edilen ve orada günde 8 saat çalıÅacak olanların saÄlıklarını bozmayacak olan azami miktarlarına MAK deÄeri denir. MAK deÄeri kimyasal etkenin ortamda hiç bir zaman aÅmaması gereken düzeye-limite-sınıra iÅaret eder. Günde 8 saat ve haftada 45 saatlik çalıÅma süresi için kapalı iÅyeri ortamında bulunmasına izin verilen ve gün boyu çalıÅanların saÄlıklarını bozmayacak maksimum kimyasal madde konsantrasyonudur. Kanserojen (kanser yapan) maddeler için MAK deÄeri yoktur. MAK kavramı daha çok toksik (zehirleyici) etkisi olan kimyasal maddeler için kullanılmaktadır. MAK düzeyinin aÅılması durumunda «Akut Toksik Belirtilerinin» ortaya çıkacaÄı kabul edilir. *EÄer ortamda demir, çelik, lehim, döküm vb iÅlemlerden kaynaklı gaz, duman vb var ise o takdirde aktif karbonlu maskeler kullanmak gerekir.(AÅaÄıda aktif karbon maskeler iliÅkin açıklamaları okuyunuz) Toz ölçüm sonuçlarına iliÅkin olarak; FFP1 Maskeler ortamda bulunan kirleticinin eÅik sınır deÄerin 4 katına kadar ( APF-AtanmıŠolan Koruma Faktörü 4 X OEL â NPF-Nominal Koruma Faktörü 4 X OEL), FFP2 Maskeler ortamda bulunan kirleticinin eÅik sınır deÄerin 10 katına kadar kadar ( APF-AtanmıŠolan Koruma Faktörü 10 X OEL â NPF-Nominal Koruma Faktörü 12 X OEL), FFP3 Maskeler ortamda bulunan kirleticinin eÅik sınır deÄerin20 katına kadar ( APF-AtanmıŠolan Koruma Faktörü 20 X OEL â NPF-Nominal Koruma Faktörü 50 X OEL), koruma saÄlarlar. NPF-NOMÄ°NAL KORUMA FAKTÃRà & APF ATANMIÅ KORUMA FAKTÃRà NEDÄ°R? Nominal Koruma Faktörü Solunum Koruyucu Maskelerin laboratuvar koÅullarındaki testler esnasında ortaya çıkan performansı ile belirlenmiÅ olan teorik koruma seviyesidir. AtanmıŠKoruma Faktörü ise en az yeterli eÄitilmiÅ ve kullanıcının denetlendiÄi ortamda maskenin ortaya koyduÄu koruma performans seviyesidir. APF Performansının ortaya konması, ölçülmesi ve takip edilmesi çok kolay bir durum deÄildir. Ancak bu hesaplamalar ortalama deÄerler üzerinden yapılmıÅtır. P1 filtrelerde APF DeÄeri 4 OEL, P2 filtrede 10 OEL, P3 filtrede ise 20 OEL belirlenmiÅtir. Maske koruma seviye deÄerlendirmelerinde APF deÄerlerini dikkate almak daha güvenlidir.
Değerlendirmeler
Seçimleri KaldırHenüz değerlendirme yapılmadı.